THỬ TÌM HIỂU AI LÀ TÁC GIẢ BÀI THƠ THẦN – NAM QUỐC SƠN HÀ<1>
Viên Như
南國山河南帝居，
截然分定在天書。
如何逆虜來侵犯，
汝等行看取敗虛。
nam giới quốc giang sơn nam đế cư,
Tiệt nhiên phân định tại thiên thư<2>.
Bạn đang xem: Tác giả của nam quốc sơn hà
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
Tạm dịch:
Sông núi nước phái nam vua Việt ở,
Sách trời xác định mười mươi.
Nếu như giặc cướp sang xâm phạm,
Chúng đang thấy ngay đại bại thôi.
1- Xuất xứ:
Bài thơ “Thần – phái nam Quốc đất nước – NQSH ” được xem như là bài Tuyên ngôn tự do đầu tiên của nước Việt, từ khóa lâu bài thơ này luôn gắn với danh tiếng của Lý hay Kiệt (1019-1105), khởi đầu từ cuộc nội chiến chống bên Tống xâm lấn năm 1077, xong xuôi bằng trận chiến trên sông Như Nguyệt, được đánh dấu trong Đại Việt Sử Kí Toàn Thư như sau:
“Mùa xuân, mon 3, nhà Tống không đúng Tuyên lấp sứ Quảng phái mạnh là Quách Quỳ có tác dụng Chiêu thảo sứ, Triệu Tiết làm phó, ….sang xâm chiếm nước ta. Vua không nên Lý thường Kiệt đón đánh, mang đến sông Như Nguyệt làm tan được. Quân Tống chết hơn 1 ngàn người, Quách Quỳ lui quân, lại rước châu Quảng Nguyên của ta. (Người đời truyền rằng hay Kiệt có tác dụng hàng rào dọc theo sông để nuốm thủ. Một tối quân sĩ bỗng nhiên nghe sinh sống trong thường Trương tướng tá quân tất cả tiếng đọc to rằng:
“Nam quốc giang sơn Nam đế cư. Tiệt nhiên phân định tại thiên thư. Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm? Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư”
Sau kia quả nhiên như thế.”<3>
Việt Điện U Linh tập:
“Đến thời vua Lý Nhân Tông, quân Tống sang lấn, tiến vào trong cõi. Vua không nên Thái uý Lý thường xuyên Kiệt lập trại sống ven sông để chống giữ. Một đêm quân sĩ nghe trong đền gồm tiếng thần dìm thơ:
phái nam quốc sơn hà Nam đế cư…….. Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
Rồi quả nhiên quân Tống bị thua, đề xuất rút về nước.”<4>
Ngoài ra bài xích thơ này còn xuất hiện ở những văn bản khác với những khác biệt nhất định, đáng chú ý nhất là Lĩnh phái mạnh Chích Quái.
“Đêm ấy Đại Hành mộng thấy hai thần nhân thuộc xông vào trại giặc mà đánh. Canh bố đêm tía mươi tháng mười, trời tối đen, mưa to, gió phệ đùng đùng. Quân Tống khiếp hoàng. Thần nhân tàng hình làm việc trên không, khủng tiếng ngâm rằng:
Nam quốc đất nước Nam đế cư,
Hoàng thiên dĩ định trên thiên thư.
Như hà Bắc lỗ lai xâm phạm,
Bạch nhẫn phiên thành phá trúc dư.
Quân Tống nghe thơ, xéo đánh đấm vào nhau nhưng mà chạy tan…Lê Đại Hành trở về nạp năng lượng mừng, phong thưởng công thần, truy hỏi phong đến hai vị thần nhân …sai dân phụng thờ …nay vẫn còn đấy là phúc thần”. <5>
Tác phẩm này mang đến ta biết rằng bài bác thơ này được phát âm trên sông Như Nguyệt thời Lê Hoàn nhưng lại không nói ai là tác giả, như vậy nguồn gốc xuất xứ của bài thơ đến nay vẫn chưa thống độc nhất được. Theo thời gian cho tới lúc này các nhà phân tích đã lưu lại có trên 30 bài xích NQSH được viết thành văn bản, dường như còn gồm các phiên bản được tương khắc ở các di tích, thường thờ, giữa các bản có sự khác nhau, tuy vậy tựu trung phần đông chọn bản trong ĐVSKTT làm chuẩn.
Như đã nói trên, sách Đại Việt Sử Kí Toàn Thư, Việt Điện U Linh tập với Lĩnh nam giới Chích Quái phần lớn viết bài bác thơ được đọc lên trong ngôi đền, bởi vì vậy sau này người ta thường hotline là thơ Thần; đồng thời không khẳng định ai là người sáng tác bài thơ này. Tất yếu phải gồm ai đó sáng tác, bởi vì vậy có không ít người đang để tâm phân tích và ý kiến đề nghị một con người ví dụ là tác giả, như bài viết của Nguyễn Thị Oanh<6> mang lại rằng người sáng tác NQSH hoàn toàn có thể là đại sư khung Việt hoặc như là Lê mạnh bạo Thát <7> cho rằng của Pháp Thuận. Các đề nghị này công ty yếu phụ thuộc mối quan hệ của các Thiền sư nói trên với các vua thời ấy nên chưa có tính thuyết phục cao.
Trong bài viết này, cùng lưu ý đến phải tất cả ai đó trong số những trí thức dân tộc bản địa thời ấy là tác giả của bài thơ, tôi ý kiến đề xuất ở trên đây một con người cụ thể, tín đồ mà tôi mang đến rằng có rất nhiều yếu tố để rất có thể là người sáng tác bài thơ NQSH, trước lúc xem xét cho nhân đồ vật này, bao gồm một vấn đề cần phải xử lý trước, đó là:
bài xích thơ Thần được chế tác vào thời nào ?Như đang nêu trên, có hai truyền thuyết thần thoại về sự thành lập và hoạt động của bài xích thơ thần:
Thời Lê trả (981), Lĩnh phái mạnh trích Quái.Thời Lý (1076), Đại Việt Sử ký Toàn Thư (ĐVSKTT)A – Về sách Lĩnh nam Trích quái ác (LNTQ).
Tác giả LNTQ tới lúc này vẫn chỉ là giả thuyết, chưa chắc chắn chắn, thế gian Pháp là ai, thân cụ và sự nghiệp ra sao, vẫn là 1 trong dấu hỏi, nội dung LNTQ đa phần lấy tự sách khác hay từ dân gian. Tuy nhiên, mẩu truyện về bài xích thơ thần trong LNTQ ngoài biệt lập so với ĐVSKTT như: Thời tiền Lê thay bởi vì thời Lý, trên sông Như Nguyệt thay vày Bạch Đằng, thời hạn cũng khác. LNTQ viết “Canh ba đêm bố mươi tháng mười, trời buổi tối đen, mưa to, gió lớn đùng đùng”. ĐVSKTT viết “Mùa xuân , mon 2”, tại đây có điều tạo nên ta phải để dấu hỏi. Như ta biết cuối tháng 10 âm lịch, ở miền bắc nước ta sẽ là giữa mùa đông, tiết trời mưa gió, rét mướt như giảm da, lại thêm máu Nguyên đán ngay gần kề tâm lý binh bộ đội sao ngoài chạnh lòng, sao đơn vị Tống lại điều binh sang xâm lăng việt nam vào lúc này, liệu các nhà nỗ lực quân của triều Tống tất cả điên không? thua của quân phái nam Hán năm 938 trên sông Bạch Đằng là 1 trong những minh chứng, lẽ như thế nào họ đang không rút ra tởm nghiệm. Về ngôn ngữ của bài bác thơ vào LNTQ cũng khác, so sánh với bài xích thơ Thần vào ĐVSKTT bài trong LNTQ gồm những giới hạn như sau:
– Câu 2 viết “Hoàng thiên dĩ định trên thiên thư”.
Đã là sách trời thì vị trời viết tuyệt nói khác nội hàm ngữ nghĩa của tự “thiên thư” là đã tất cả trời rồi, vậy phải gì đề xuất “Hoàng thiên”, chế tạo đó “thiên thư” nghĩa đen là sách trời, tuy vậy ta đề xuất hiểu là “sách công lý” tức là điều đó xưa nay ai ai cũng biết. Cho nên vì vậy thêm “Hoàng thiên” chỉ làm cho yếu đi, còn nếu như không nói là vượt so với bí quyết dùng “tiệt nhiên” của ĐVSKTT.
– Câu 3 LNTQ đã ví dụ giặc là “Bắc lỗ” thay vày “nghịch lỗ”, viết như thế có ý chỉ trực tiếp giặc là ai, tuy vậy lại mất đi tính nhiều của một tuyên ngôn, vì như vậy thì bài này chỉ có mức giá trị cùng với giặc phương Bắc thôi, còn giặc các phương không giống thì sao?
– Còn câu cuối thì “Bạch nhẫn phiên thành phá trúc dư -gươm bén chẻ như chẻ tre” so với câu “Nhữ đẳng….thủ bại hư” thì lời lẽ tương đối thô, bởi vì chuyện thua kém của quân xâm lược đâu chỉ là qua việc chém giết, nhưng mà nó còn chiến bại trên những mặt không giống nữa, cho nên vì thế nếu nói giặc phương Bắc thanh lịch thì sẽ cần sử dụng gươm bén cơ mà đánh đến tan tát như chẻ tre thì rõ ràng đây chỉ là ngôn ngữ của chốn riêng tư chứ trường hợp đem làm thông điệp của một tổ quốc là không phù hợp.
– Đối tượng của bài thơ vào LNTQ là quân Tống (Quân Tống nghe thơ xéo chạy), trong khi đánh nhau như thế thì làm sao mà nghe thơ mang lại được, cho dù lúc ấy gồm đọc thì hiểu theo âm Việt cổ, nay điện thoại tư vấn Hán Việt, bắt buộc quân Tống dù là nghe cũng đâu đọc gì nhưng mà hoảng chạy.
B – Về sách Đại Việt Sử Kí Toàn Thư.
Nội dung ĐVSKTT là một trong bộ sử rất là công phu, có tính chưng học, điều này cho thấy đây là một trong những công trình mang tính chất tập thể cơ mà Ngô Sĩ Liên là chủ biên, một dự án công trình được vua sai làm thì đâu thể không cẩn trọng. Trong thành phầm này đã rất nhiều lần (29 lần) nói tới Lê Văn Hưu, tác giả bộ Đại Việt Sử Ký, với dòng chữ Lê Văn Hưu viết……” điều này minh chứng ĐVSKTT phần nhiều dựa vào Đại Việt Sử ký của Lê Văn Hưu. Như thế tức là bộ ĐVSKTT là 1 trong những tác phẩm được viết đề xuất bởi sức lực của rất nhiều người có kinh nghiệm tay nghề và kỹ năng và kiến thức uyên bác, với phương thức làm việc hết sức trang nghiêm dưới sự tài trợ của triều đình qua nhị triều đại trằn – Lê thì lẽ nào tin tức trong cỗ sách này lại viết tùy tiện; đôi khi với ngần ấy thời gian và bé người, lẽ nào ko phát hiện cuốn sách có nội dung cơ mà LNTQ ghi lại.
Điều đáng vồ cập nữa là đối tượng người tiêu dùng bài thơ này trong ĐVSKTT là quân sĩ nước Việt, đấy là một hình thức chiến tranh tâm lý, vày vậy new cho đọc trong đền thờ, vào đêm khuya, tất nhiên là số đông lính Việt gồm nghe chăng cũng chẳng hiểu gì, bởi thời ấy đa số không biết chữ, hầu hết được tuyên truyền qua cấp cho chỉ huy, đương nhiên cái đặc biệt nhất so với binh linh là yếu hèn tố trung khu linh. Đã có THẦN tuyên bố như vậy rồi thì ta tin vững chắc thắng.
Từ số đông so sánh, so sánh trên, với tính khả tín của bộ ĐVSKTT, tôi cho rằng bài thơ thần đã có được viết cùng đọc vào thời Lý hay Kiệt phá quân Tống bên trên sông Như Nguyệt năm 1076.
Ai là người sáng tác bài phái mạnh Quốc sơn Hà?Như vậy tác giả của nó nên là fan thời Lý, vì thế ta phải nghiên cứu và phân tích xem ai sinh hoạt thời đó đạt được những nguyên tố thuyết phục để hoàn toàn có thể xem là người sáng tác bài thơ danh tiếng này, con fan ấy cố định phải bao gồm mối contact chặc chẽ với chế độ đương thời, nhất là phải bao gồm tác phẩm sót lại phản hình ảnh được mối đối sánh tương quan với bài thơ phái mạnh Quốc tô Hà. Search lại trong văn học tập đời Lý vào thời đặc điểm này ta thấy có một bé người, với phần nhiều yếu tố mà tôi mang đến là rất có thể là người sáng tác bài thơ phái nam Quốc sơn hà – phiên bản Tuyên ngôn hòa bình đầu tiên của nước ta, fan đó chính là Thiền sư không Lộ.
Dương không Lộ (1016 – 1094)<8> tên thật là Dương Minh Nghiêm, Pháp Hiệu là ko Lộ, quê nghỉ ngơi Hải Thanh, Giao Thủy, Tỉnh nam Định. Ông xuất thân làm nghề chài lưới, nhưng xuất sắc văn chương và tuyển mộ đạo Phật. Không Lộ kết bạn tu hành với những Thiền sư trường đoản cú Đạo Hạnh và Giác Hải, tôn Đạo Hạnh có tác dụng huynh trưởng, dẫu vậy cùng Giác Hải đi vân du rồi cùng về tu tại miếu Hà Trạch trong lúc Đạo Hạnh về tu tại miếu Sài Sơn, Quốc Oai. Không Lộ là một thiền sư phệ đời Lý được phong làm Quốc sư, đã từng tu những chùa Nghiêm quang (chùa Keo), Hà Trạch, Chúc Thánh. Không Lộ vừa được xem như là thiền sư thuộc loại thiền Vô Ngôn Thông vừa được cho là ở trong thiền phái Thảo Đường.
Sự nghiệp văn hoa của Thiền sư ko Lộ hiện thời còn hai bài thơ, Ngôn hoài và Ngư nhàn, tại chỗ này tôi quan trọng tìm phát âm về bài bác Ngôn hoài, từ đó đem đối chiếu với bài Nam Quốc tổ quốc để thấy phần đông mối tương đồng giữa hai bài xích thơ.
言懷 <9>擇得龍蛇地可居， 野情終日樂無餘。 有時直上孤峰頂， 長叫一聲寒太虛。
Ngôn hoài (NH)
Trạch đắc long xà địa khả cư,
Dã tình thông thường nhật lạc vô dư.
Hữu thời trực thướng cô phong đỉnh,
Trường khiếu tốt nhất thanh hàn thái hư.
Tạm dịch :
Nỗi lòng.
Chọn được khu đất thiêng đặt ở đời,
Tình quê vui thú suốt cả ngày chơi.
Đúng thời lên trực tiếp non cao xanh thẳm,
Hét một giờ đồng hồ vang giá thấu trời.
Bài Ngôn hoài là 1 trong kiệt tác của không Lộ, vì vậy cần nghiên cứu bài thơ một giải pháp toàn diện, trường đoản cú thân cầm tác giả, không gian và thời hạn bài thơ ra đời, ngôn từ được sử dụng trong bài xích thơ, biện pháp thẩm mỹ và nghệ thuật và thông điệp mà bài xích thơ mang lại, sau cuối là xâu chuỗi tất cả những nhân tố ấy vào một trong những chỉnh thể thống nhất. Chỉ bao giờ làm được như vậy ta new thuyết phục được thiết yếu mình và tín đồ đọc.
Câu 1. Trạch đắc long xà địa khả cư,
Bài thơ này trước đó đã có rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm bình giảng, như Đặng bầu Mai đã viết:<10> “Nhà thơ vui mắt nhìn địa đồ gia dụng qua đa số rặng núi hình dragon hình rắn uốn nắn quanh nơi ở mình. Đó là lối nhìn của các thầy địa lý” có thể từ nhận xét của trong những cây đại thụ trong làng nghiên cứu văn học việt nam như vậy, lại cung cấp hình hình ảnh mà lịch sử dân tộc cung cấp, đề xuất hầu như người nào cũng nghĩ bài xích thơ phản hình ảnh cái chú ý phong thủy, có thể vì trong quan tâm đến của các người, thầy tu Phật giáo thường nối sát với những kỹ năng và kiến thức về phong thủy, thậm chí gần như là mê tín dị đoan, nên lúc đọc bài xích thơ của một tác giả là thiền sư, fan ta dễ thúc đẩy đến vấn đề này, độc nhất là ở câu một người sáng tác đã viết “Trạch đắc long xà địa khả cư ”. Ngay câu khởi đầu người gọi đã bắt gặp ngay hình hình ảnh rồng rắn thì đương nhiên người đọc rất đơn giản nghĩ rằng đất rồng rắn là 1 trong thế đất giỏi theo thầy địa lý (Đất rồng rắn dĩ nhiên là một tiêu chí phong thủy, nhưng không hẳn là nhân tố dị đoan, thầy địa lý cũng không phải là xấu như ngày nay một trong những người thường nghĩ). Vì thế ta bước vào cõi thơ của ko Lộ bởi cái nhìn phong thủy tiêu cực, thì những ý tưởng tiếp sau trong bài bác thơ cũng cần theo khunh hướng này, hiệu quả là qua bao cuộc mổ xẻ, bài bác thơ cũng chưa được lý giải một phương pháp thống nhất với thấu đáo, từ bỏ tên bài thơ cho đến nội dung, nên bài bác thơ vẫn cứ che phủ một màu huyền bí mà gồm người còn được gọi là “siêu thơ”, cho nên chúng cần tò mò xem “long xà địa là gì? ” có phải là một trong thuật ngữ tử vi phong thủy hay không? Thuật ngữ này đang xử dụng sinh sống đâu? cùng với nghĩa nào? Về tử vi phong thủy thì vào 92 thuật ngữ phong thủy <11> không thấy bao gồm thuật ngữ long xà địa, vậy bọn họ tìm hiểu theo phía khác.
– Trong khiếp Dịch viết rằng: “Long xà đưa ra chập, dĩ tồn thân dã ” dịch nghĩa “rồng rắn mà ẩn nấp cốt để giữ lại mình vậy”<12>.
-Truyện Dương Hùng trong Hán Thư cũng nói: “Quân tử đắc thời tắc đại hành, bất đắc thời tắc long xà” dịch nghĩa “Người quân tử mà gặp mặt thời thì làm việc lớn, không gặp thời thì làm việc ẩn”.<13>
Như nuốm là vẫn rõ, thuật ngữ “long xà” có nghĩa là ở ẩn, ẩn sinh sống đây chưa hẳn là tìm kiếm vào vùng xa xôi, hẻo lánh, nhưng là hòa mình vào cuộc sống của tín đồ quân tử khi chưa đúng thời. Bạn quân tử ở đây là người có chức năng giúp nước, góp đời, khi quốc gia hữu sự thì tín đồ quân tử phải lao vào mà đảm bảo tổ quốc, khi chủ quyền thì họ tương tự như bao công dân khác hòa tâm hồn vào xóm hội, âm thầm xây dựng quê hương (rồng thành rắn xuất xắc rồng đất). Như thế câu này còn có nghĩa là: Chọn được cuộc khu đất tốt rất có thể ở được.
Như tiểu sử của ông đến biết, ông sinh năm 1016, chỉ sáu năm sau thời điểm Lý Thái Tổ dời đô tự Hoa Lư về Thăng Long, ông đã lớn lên với hào khí của một quốc gia trong một vận hội mới, 1 thời kỳ mà không một triều đại như thế nào trước đó làm được, đó là xác định nền hòa bình của đất nước, từ nền tự do này, nước Việt đã cải tiến và phát triển trên hầu hết mặt, nhất là so với nhân dân, hồ hết người luôn luôn phải chịu buồn bã trước độc nhất vô nhị khi không tồn tại hòa bình, độc lập. Phần nhiều hoài bão này được gởi vào nhì chữ “Thăng Long”. “Thăng Long” là “rồng dậy, long lên”, như thế có nghĩa là rồng này chưa phải ở trên trời nhưng từ phương diện đất, từ bỏ lòng người, là ý chí độc lập, trường đoản cú cường, là mong ước hòa bình, hạnh phúc. Tự cái bài toán dùng từ bỏ “Thăng” đủ cho thấy Lý Thái Tổ đã nhận được thức về sức khỏe của nhân dân như vậy nào, “Thăng Long” cũng chỉ cho phiên bản thân Lý Thái Tổ nhưng cũng là vượt trội cho nhân dân. “Thăng” là “vươn từ dưới lên”, như “thăng tiến”, đưa từ trạng thái quý phái trạng thái khác, như “thăng hoa”, điều đó cho biết yếu tố tử vi chỉ là đồ vật yếu trong đưa ra quyết định này, vấn đề đó đã mô tả rõ vào Chiếu dời đô, trước là “trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân” sau bắt đầu nói địa thế “rồng sinh, hổ ở”.
Sau hầu hết nhiễu nhương của triều đại trước đó, bao gồm Thiền sư Vạn Hạnh đã công ty động kiến nghị Lý Công Uẩn hãy vì tổ quốc mà gắng lấy triều thiết yếu và chắc chắn rằng những các bước triều chính kế tiếp phải tất cả sự thâm nhập của Vạn Hạnh, vớ nhiên ra quyết định dời đô về Đại La không nằm ngoài dự tính của Vạn Hạnh. Ngày nay, khi phát âm vào lịch sử, chỉ thấy đánh dấu chiếu chỉ dời đô ngắn ngủi của Lý Thái Tổ, nhưng bọn họ phải hiểu rõ rằng để đi cho một quyết định như vậy, triều đình nhà Lý, rút tay nghề từ hồ hết sự kiện xẩy ra trước đó, đã yêu cầu bàn bạc, quan tâm đến trên số đông lãnh vực, làm thế nào để cho tại kinh đô mới nên củng cố gắng được rất nhiều mặt, từ chính trị, quân sự, văn hóa, gớm tế. “Xem khắp nước Việt đó là nơi chiến thắng địa, thực là chổ tụ hội cần thiết của bốn phương, chính xác là nơi thượng đô ghê sư mãi muôn đời” ,<14>bởi vị những gì đã xẩy ra trước đó thông báo cho Lý Thái Tổ hiểu được việc quyền năng phương bắc đánh chiếm nước ta chưa phải là chuyện tốt nhất thời, mà là 1 trong hiện thực thọ dài, do vậy phải phải lựa chọn 1 nơi hoàn toàn có thể đáp ứng được những phương châm đó, chỗ ấy là 1 cuộc đất có thế vừa tiến đánh sớm nhất có thể khi quân xâm chiếm tiến vào nước ta, vừa lui về che chở khi quan trọng bằng một hậu phương vững vàng mạnh, cả trên nhì phương diện thủy với bộ, quan trọng đặc biệt ông đã thành công trong bài toán dời đô khi đã phát hành một thế trận lòng dân khôn cùng vững chãi, chắc chắn rằng đã có nhiều phương án được gửi ra, sau cùng đi đến đưa ra quyết định chọn (trạch đắc) Đại La rồi thay đổi Thăng Long (Long xà địa – rồng đất) nhằm định đô (khả cư) <15>. Như đã nói sống trên, không Lộ sinh vào năm 1016, vì thế ông đã to lên cùng rất âm vang trường đoản cú Chiếu Dời Đô của Lý Thái Tổ, chiếu chỉ này chắc hẳn rằng phải được tiếp tục nhắc nhở trong triều đại công ty Lý sau đó, hoặc như cách ta nói ngày nay là “quán triệt”. Mấy mươi năm tiếp theo ông biến hóa quốc sư thì nhất mực ông đề xuất nằm lòng chiếu chỉ này, tất nhiên ông hiểu cùng thời đó có lẽ người nào cũng hiểu “thăng long” là “rồng đất”, là sức khỏe của nhân dân.
Câu 2. Dã tình chung nhật lạc vô dư.
“Dã” là làng mạc quê, “tình” là tình cảm, chổ chính giữa tư, ở đó là đời sống lòng tin nơi làng dã, nhưng lý do lại là đời sống tinh thần xứ sở quê mà không hẳn là thành thị, đây đó là cái tài của tác giả. Thường thì trong một quốc gia, thôn quê là khu vực ít được thưởng thức những thành quả của xã hội nhất, chũm mà ở đây người dân chỗ thôn quê lại thừa hưởng trọn vẹn kết quả đó của xóm hội trên phần lớn mặt thì các thành phần khác trong làng hội cần ngang bằng hoặc hơn, như ta nói: “Ở Việt Nam, fan nghèo nhất cũng đều có một cái xe hơi” thì cũng tức là những thành phần còn lại phải có một hoặc hơn một loại xe hơi. Đây là 1 trong nghệ thuật sử dụng từ mà ngày nay ta call là giải pháp tu từ, dùng chiếc thấp nhất để chỉ cái cao nhất, rõ ràng tác giả dùng từ cực kỳ đắt. “Vô dư” rước từ bên Phật, nghĩa là không còn gì, “lạc vô dư” tức là vui không sót, vui không thiếu thốn lãnh vực nào, không còn điều gì khác không được vui.
Như ta biết, lịch sử dân tộc nước ta được viết bởi máu, bởi sự quyết tử của biết bao cố hệ, ko một gia đình, loại họ như thế nào ở nước Việt mà không có người đã quyết tử nơi chiến trận, một giang sơn hết bị phương bắc xâm lấn thì phía nam quấy phá, trong một quốc gia như vậy thì chiến tranh luôn luôn là nỗi lo, không phần đông của người nắm giữ vận mệnh của quốc gia, dân tộc, mà còn là một của nhân dân, cũng chính vì chiến tranh đồng nghĩa tương quan đau thương, mất mát cùng đói khổ, chưa hẳn chỉ nhức thương mất mát trên chiến trường, cơ mà nỗi nhức đó kéo dài theo những mái ấm gia đình khi nhỏ mất cha, vk mất chồng, bên tan, cửa ngõ nát. Còn gian khổ hơn nữa lúc tổ quốc bị láng giêng cai trị, như phố nguyễn trãi đã viết trong Bình Ngô đại cáo:
“Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,
Vùi nhỏ đỏ xuống hầm tai họa
…………
Độc ác thay, trúc nam giới Sơn không ghi hết tội,
Dơ không sạch thay, nước Đông Hải không rửa không bẩn mùi ! ”
Thỉnh phảng phất cũng có chủ quyền thì chạm chán phải cảnh hôn quân, bạo chúa, nỗ lực là có độc lập nhưng chưa phải thái bình, bởi vì vậy mơ ước một cuộc sống trong một quốc gia độc lập, thái bình, thịnh trị, bên trên thì tất cả vua anh minh, dưới thì những quan liêm khiết, là khát vọng cực kỳ to bự của người dân Việt trong những thời đại. Việc đời đô trường đoản cú Hoa Lư về Thăng Long và trong năm tháng thái bình tiếp nối là minh chứng cho sự quan sát xa trông rộng lớn của Lý Thái Tổ dưới sự cố vấn của Quốc sư Vạn Hạnh, nó cho biết sự đồng lòng từ vua quan cho đến thứ dân, đưa ra quyết định đó vẫn làm cụ da thay đổi thịt tổ quốc trên phần đa mặt, non sông thì thái bình, thịnh trị, quy định thì khoan hồng cơ mà nghiêm minh, văn hóa thì hoan hỉ rực rỡ, quần chúng. # thì yên ấm hạnh phúc, do vậy dù ở vùng thôn dã mà vẫn trải nghiệm được kế quả của thái bình, chưa hẳn chỉ là cơm trắng ăn, áo mặc cơ mà trên tất cả các lãnh vực khác của cuộc sống, kia là niềm vui trọn vẹn, thế bắt đầu gọi là “chung nhật lạc vô dư“. Một tổ quốc mà vị trí thôn quê, bình dân lại thừa hưởng trọn vẹn toàn bộ những kết quả đó của buôn bản hội thì hiểu được xã hội đó tiến bộ thế nào. Không Lộ cũng lớn lên với tận hưởng thú vui chung đó, ông đã chứng kiến sự trở nên tân tiến của quê nhà trên đầy đủ mặt và mùi vị của thái bình đã thấm vào trung tâm hồn ông, với toàn bộ những gì nhưng mà ông trải nghiệm, ông sẽ gởi gắm vào câu này.
Câu 3. Hữu thời trực thướng cô phong đỉnh,
Chữ “thời” ở đấy là chữ “thời” trong khiếp Dịch, có nghĩa là thời cơ, cơ hội, vận hội, bởi vì ở câu một ông đã sử dụng “long xà địa” cũng trong kinh Dịch, không chỉ có vậy nếu ta hiểu “hữu thời” là tất cả khi tuyệt thỉnh thoảng thì yếu vượt so với khí lực của bài xích thơ; mặt khác không tương hợp với nội hàm ngữ nghĩa của hai chữ “trực thướng” cùng không links được với ý sau của câu thơ.
“Trực thướng” nghĩa black là lên thẳng, nghĩa trơn là ngay tức khắc.
“Cô phong đỉnh” là đỉnh núi chon von, núi đứng một mình, vì không tồn tại núi làm sao cao để đối chiếu với nó, nghĩa trơn là chủ quyền quốc gia.
Vui là thế, thanh bình là thế, thú vui lớn quá, cứ tưởng chừng như nhân dân nước Việt giờ đây quên hết phần đa đau yêu mến mất non khi ngoại bang xâm lăng nước chúng ta rồi, không đâu! bạn dân Việt mặc dù được vui tận hưởng thái bình, dẫu vậy họ nhấn thức được rằng trong mỗi bát cơm trắng ăn, một đêm yên giấc thanh thản là công dụng của sự độc lập, thái bình, đều đau yêu thương mất đuối của cha ông đang kết tinh vào trong tâm địa thức họ ý thức độc lập quốc gia, mặc dù không biểu thị ra ngoài, nhưng chiếc tâm thức đó vẫn luân giữ trong mọi người dân Việt, hơn ai hết, họ biết rằng làm sao niềm hạnh phúc được khi quốc gia bị mất nhà quyền, bị ngoại bang xâm lăng dày xéo, tuy ngày ngày vui khu vực thôn dã, làm cho rắn sống giữa đồng, dẫu vậy khi đất nước hữu sự, nhanh chóng rắn hóa thành rồng, vực lên chung sức, tầm thường lòng bảo đảm sơn hà làng mạc tắc. Ko Lộ là quốc sư, mà tiêu chuẩn để vua triều Lý phong làm quốc sư thì đâu chỉ chỉ biết coi ngày lành, tháng tốt, khu đất thịnh, phía thông, mà nên là con người dân có tầm chú ý đối với đất nước đại sự, nhằm tham mưu, nuốm vấn đến triều đình trong câu hỏi trị quốc an dân. Với bốn cách là 1 trong những thiền sư thì ông cầm cố vấn đến triều đình lãnh vực nào ngoài văn hóa – tứ tưởng, mà lại văn hóa cao nhất và cũng là trách nhiệm thiêng liêng nhất trong một giang sơn đó là lòng yêu thương nước, vày đó chắc chắn rằng bên dưới sự cố vấn của ông, triều đình luôn luôn nhắc nhở, giáo dục đào tạo người dân về lòng yêu thương nước, bảo đảm an toàn non sông. Từ khoảng nhìn mô hình lớn ông nhận ra rằng tuy vui trong thanh bình như thế, nhưng mỗi người Việt luôn luôn có lòng trường đoản cú hào dân tộc, do vậy khi có bất kể thế lực như thế nào xâm phạm quốc gia, thì đó đó là lúc (hữu thời) với ngay tức tương khắc (trực thướng) bọn họ đứng bên trên lập trường độc lập quốc gia (cô phong đỉnh) để đối mặt với quân thù. Hình hình ảnh một fan leo thẳng tột đỉnh núi cao chót vót nhưng theo chữ Nho trong bài xích thơ call là “cô phong đỉnh” là một hình tượng độc lập, lớn lao và rất đẹp. Cô là trơ trọi, không có gì phổ biến quanh, tức là chẳng gồm ngọn núi làm sao khả dĩ đối chiếu được, hình hình ảnh ngọn núi cao cường đứng 1 mình thẳng hướng lên chầu trời cao là hình hình ảnh vô cùng to gan lớn mật mẽ, hùng tráng tuy vậy cô độc, ngọn núi cao là vậy, vĩ đại là vậy, thì làm thế nào thỉnh phảng phất lại leo thẳng lên đỉnh núi được, ai mà leo mang lại nỗi, vị vậy đó là ngọn núi trọng điểm linh, văn hóa, ngọn núi này mọi người dân Việt ai cũng có vào lòng, cũng chính vì vậy, khi quan trọng là ngay tức tự khắc họ có mặt ở non cao, khu vực ngày ngày quận tụ hồn thiêng sông núi, đây cũng chính là hình hình ảnh của thiền, hình ảnh bất khả bốn nghị, bất khả tỷ giảo, cũng tương tự đỉnh cao của trí óc giác ngộ, mẫu trí tuệ mà kẻ giác tỉnh không thể chia sẻ với ai, ko thể so sánh với loại gì, cũng giống như trong một nước, tự do quốc gia là mẫu duy nhất không có gì rất có thể so sánh cùng đánh thay đổi được.
Câu 4. Trường khiếu tốt nhất thanh hàn thái hư.
do vậy trong lòng mỗi người dân Việt luôn có một đỉnh núi, một ý thức về tự do quốc gia, ý thức đó tuôn tung từ đời này sang trọng đời khác, nhưng vụ việc là phần đa kẻ xâm lược luôn tìm mọi cách để phủ thừa nhận điều đó, chính vì vậy chủ quyền này cần phải được tuyên bố, duy nhất là khi chủ quyền của tổ quốc bị xâm phạm, trường đoản cú ý thức công ty quyền, sống trên đỉnh núi cao đó, ngay tức xung khắc họ trang trọng tuyên ba với nhân loại rằng nước Việt là 1 trong nước gồm chủ quyền. Ở đây người sáng tác dùng từ thét, mà thét dài (trường khiếu), nó mang đến ta thấy sự dõng dạc, cương quyết và hùng tráng. Khi ta quá đau khổ ta cũng thét, khi ta quá niềm hạnh phúc ta cũng thét, thét là 1 trong ngôn ngữ ở đỉnh cao hay có thể nói rằng là khôn xiết ngôn ngữ, nó được sử dụng để mô tả những gì mà ngữ điệu có nói cũng thiết yếu nói hết được, mà lại nền độc lập, hòa bình của tổ quốc có được là từ máu xương của tiên sư nước Việt với bao cầm cố hệ xây hình thành thì bút mực, khẩu ca nào biểu đạt cho hết. Trong đạo thiền, tiếng thét cũng là ngôn từ của bạn giác ngộ, chỉ gồm tiếng thét mới làm cho kinh hãi cả cha cõi, thấu mọi cả tam thiên, chứ cái ngôn ngữ đối đãi thì làm thế nào mà mô tả được loại sâu thẳm của đạo được, thế mới gọi là nói mà không nói, hay ngữ điệu đạo đoạn, trung ương hành xứ khử vậy. Còn đối với một đất nước thì chỉ gồm tiếng thét, không đa số thét ngoại giả thét dài còn chỉ thét nhiều năm một giờ (nhất thanh) mới có thể nói lên được loại ý thức chủ quyền, độc lập là to phệ đến chừng nào, vì sao lại thét lâu năm một tiếng, vâng! một giờ đồng hồ thôi, sản phẩm triệu triệu con người con Việt, dị khẩu đồng âm (khác miệng tương tự lời) cùng thét nhiều năm lên một tiếng, một lập trường, một ý thức “độc lập” có như vậy mới làm cho những kẻ xâm lược rởn tóc gáy, lạnh lẽo cả người, cả thế giới phải yên lặng lắng nghe (hàn thái hư).
Không bắt buộc ngẫu nhiên mà người đời sau đặt tên bài bác thơ này là “Ngôn hoài – lời hoài bão”, hoài bão của một nhỏ người, một công dân, một dân tộc, ước mơ đó là gì nếu chưa phải là một tổ quốc hưng thịnh, người đời thái bình, dựa vào một nền độc lập, từ cường, sẵn sàng bảo đảm nền tự do ấy bằng bất cứ giá nào nếu như có bất cứ ai, bất cứ thế lực như thế nào xâm phạm.
So sánh hai bài thơ: nam Quốc đánh hà cùng Ngôn hoài.
Câu 1. Nam quốc tổ quốc nam đế cư,
nước non nước nam giới vua Việt ở,
Trạch đắc long xà địa khả cư,
tuyển chọn được đất thiêng đặt ở đời,
sơn hà nước nam vua nam giới ở, câu này xác minh lãnh thổ của nước Nam cùng thiết chế chủ yếu trị.
Chọn được khu đất thiêng để định đô, kinh đô là chỗ ở của vua, là mảnh đất trung tâm chủ yếu trị của một đất nước, là vượt trội cho một quốc gia, như đã nhắc đến ở trên “Thăng Long” là “rồng đất”, nhỏ rồng phương nam, nhỏ rồng quánh hữu của Việt Nam, nhưng đất của dragon phương nam giới thì vua nam ở, đó là điều tất nhiên. Cụ thể câu này cũng để khẳng định độc lập về giáo khu và thiết chế chính trị.
Như vậy nhì câu này trọn vẹn giống nhau về ý với cả giải pháp hành văn nữa “Nam quốc giang sơn – trạch đắc long xà” “đế cư – khả cư”.
Câu 2. Tiệt nhiên phân định tại thiên thư.
Sách trời đã định rõ mười mươi.
Dã tình bình thường nhật lạc vô dư.
Tình quê vui thú cả ngày chơi.
Mới nghe qua, ta tưởng nhì câu này không giống nhau nhưng kỳ thật chúng giống nhau. Sao bảo là tương tự nhau?
Như ta biết, Chiếu dời đô của Lý Thái Tổ là một văn phiên bản thiêng liêng cơ hội bấy giờ, chắc chắn là các nho sinh yêu cầu học tập ở lòng, những quan triều Lý cũng ko ngoại lệ. Vào Chiếu Dời Đô viết “trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân”. Do đó trong bài xích Nam Quốc sơn Hà cần sử dụng vế trước, còn Ngôn Hoài thì cần sử dụng vế sau của một câu, hai vế tuy khác biệt về ngôn ngữ nhưng ý chỉ là một, bởi vì trời cũng đó là dân và dân cũng đó là trời, dẫu vậy khi ta dùng làm nói với kẻ mệnh danh là “thiên triều” thì ta đề nghị dùng“trời” mà trả lời, thế bắt đầu tương xứng. Câu này xác định lãnh thổ đó, thiết chế bao gồm trị này đã được công nhận vày công lý núm giới.
Câu 3 – Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm,
Nếu như giặc chiếm sang xâm phạm,
Hữu thời trực thướng cô phong đỉnh,
Đúng thời vội vàng thẳng lên non thẳm,
Câu này trong phái nam Quốc sơn hà là cụ thể hóa ý “hữu thời”, chủ yếu vào lúc, khi giặc sang, ở chỗ này nói xâm phạm là xâm phạm chủ quyền, xâm phạm “cô phong đỉnh” xâm phạm điều thiêng liêng tốt nhất của một khu đất nước. Nhì câu này tuy văn bản khác nhau, dẫu vậy ý tứ liền lạc với nhau, vấn đề đó dễ hiểu, vì bài Nam Quốc đánh Hà nhằm mục đích đáp ứng cho nhu yếu chiến tranh vai trung phong lý, đối tượng là bạn hữu nên ngôn từ phải rõ ràng, dễ hiểu.
Câu 4 – Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
Chúng vẫn thấy ngay thất bại thôi.
Trường khiếu tuyệt nhất thanh hàn thái hư.
Hét một giờ đồng hồ vang giá thấu trời.
Câu kết này mặc dù nặng dịu khác nhau, nhưng cũng có ý như nhau, nam Quốc sơn hà thì nói trực tiếp quân giặc đang thấy thất bại, còn Ngôn Hoài thì tạo cho quân thù nghe mà lại ớn lạnh, kinh vía, ghê hồn.
Như vậy bọn họ thấy tương quan đến hai bài bác thơ có những điểm tương tự và không giống nhau sau đây:
Về con người:– Cả hai phần nhiều quan đầu triều (nếu ta xem quốc sư như 1 chức quan xuất xắc tương đương).
– Cả hai thuộc tham gia trận đánh. (Đã là quan lại trong triều đời nào không biết giang sơn đang lâm nguy)
Về bài thơ:– thuộc được viết trong 1 thời đại.
– Cùng siêng chở một thông điệp.
– thuộc giống ý trong từng câu.
– thuộc vận (cư) cùng lối hành văn.
Chỉ bao gồm một điều khác duy nhất, đó là 1 trong người là tác giả một trong các hai bài xích thơ, còn bạn kia chỉ là fan cho đọc bài xích thơ, chứ không hẳn là tác giả.
Với các phân tích và so sánh trên ta nói cách khác rằng bài bác thơ này chính là đồng đội sinh đôi của bài kia, mà 1 trong những hai có khai sinh rõ ràng, thì người anh em kia chắc cần là cùng một mẹ, tuyệt nói khác bài bác Nam Quốc giang sơn là loại bóng của bài xích Ngôn Hoài, do đó Không Lộ có thể là tác giả bài thơ này, hay chính là tác giả bài xích thơ này, bài Nam Quốc giang san – Tuyên ngôn chủ quyền đầu tiên của nước ta./.
<1> Sđd, tr.428
<2> Theo tôi “thiên thư” ở đây là Lạc thư, tức là sơ vật vũ trụ chỉ quả đât hiện tượng trong của Dịch học. Đây là văn hóa tác động lên đa số các lãnh vực của cuộc sống ngày xưa, xin gợi ý đây vài ví dụ:
“Ông giăng mà lại lấy bà trời, mùng năm dẫn cưới, mùng mười rước dâu”. Ca dao
“Trai mồng một, gái hôm rằm, nuôi thì nuôi vậy nhưng lại căm dạ này”. Ca dao.
“Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã, tổ quốc thiên cổ điện kim âu” è Nhân Tông.
<3> Sđd, tr.428
<4> – Lý Tế Xuyên (Nguyễn Hữu Mục dịch) Việt Điện U Linh, Nxb Văn học, 1972, tr 70-71
<5> Vũ Quỳnh – Kiều Phú, Lĩnh nam chích quái, Nxb Văn hoá, 1990, tr. 83-84
<7> Lê dạn dĩ Thát, Lịch sử Phật Giáo Việt Nam, Nxb Tp. Hồ Chí Minh, 2001, tập 2, tr. 485
<8> Theo Thuyền Uyển Tập Anh thì Thiền sư ko Lộ (? – 1119) lần chần năm sinh, chỉ có năm mất. Hiện giờ giới nghiên cứu hầu như đồng ý với niên đại nhưng sách Quốc sư bảo lục của Đặng Xuân Bảng ghi chép, ở phần Thiện Đình, Tuần đậy Đặng tiên sinh khảo bạt của sách này cho biết thêm Không Lộ sinh năm Bính Thìn, niên hiệu Thuận Thiên đồ vật 7 (1016) triều Lý Thái Tổ, mất năm gần kề Tuất, niên hiệu Hội Phong sản phẩm công nghệ 3 (1094) triều Lý Nhân Tông. Phạm Đức Duật “Tạp chí Hán Nôm” số 6 (91) 2008; tr 62- 70
Nhận thấy mốc thời hạn này cân xứng với ý thức mà bài xích thơ Ngôn hoài sở hữu lại, cho nên vì vậy trong bài xích này tôi sử dụng mốc thời hạn này để định hình không khí và thời hạn cho bài thơ; mặt khác từ đó tưởng tượng ra giai đoạn lịch sử vẻ vang mà bài xích thơ ra đời.
<9> Viện Văn Học, Thơ văn Lý- Trần, Nxb Viện Văn học, 1977 – Hà Nội, tập 1 tr. 41
<10> Sđd tr. 41
<11> coi Bí ẩn Của Phong Thuỷ của vương vãi Ngọc Đức công ty biên, (Trần Đình Hiến dịch) Nxb Văn Hoá Thông Tin,1996.
<12> Nguyễn Hiến Lê, Kinh Dịch – Đạo của tín đồ Quân tử, Nxb Văn Hoá, Hệ từ truyện – người đời – Chương 5, ngày tiết 3, tr. 483
<13> Nhị Thập tứ sử – Hán Thư – Truyện Dương Hùng, cuốn 1, tr 2243.(thư viện Hán Nôm – HV-488) Dương Hùng thượng truyện, đệ ngũ thập thất thượng, 2234 thương vụ làm ăn ấn thư tiệm – Túc Ân bách hấp thụ bổn – Nhị thập tứ sử.
<14> 遍覽越邦。斯爲勝地。誠四方輻輳之要会。爲万世帝王之上都。遷都詔.
Xem thêm: Cùng Con Làm Việc Nhà Từ Nhỏ, Lợi Ích Từ Việc Rèn Con Làm Việc Nhà Từ Nhỏ
<15> Rồng đổi thay thể trường đoản cú rắn là đặc hữu của Lạc Việt. Đây cũng rất có thể là một yếu hèn tố cho thấy Kinh dịch hoàn toàn có thể là của bạn Việt.