VĂN BẢN VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

Nắm được hồ hết nét thiết yếu về cuộc đời, nghị lực, nhân biện pháp và quý giá thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu. Cảm giác được vẻ đẹp bi thảm của bức tượng đài nông dân nghĩa sĩ có 1 0 2 trong lịch sử văn học trung đại với tiếng kh U thương của Nguyễn Đình Chiểu cho một thời kì “khổ nhục nhưng Vĩ đại” của dân tộc. Hiểu gần như nét cơ bản về thể văn tế và thấy được giá trị nghệ thuật đặc sắc của bài xích văn tế.PHÂN MộT: Tắc GIẳ1- CU00 Đữ> Nguyễn Đình Chiểu (1822–1888) từ là dũng mạnh Trạch, hiệu Trọng Phủ, ăn năn Trai(1),ình tại quê buôn bản Tân Thới, thị trấn Bình D ỉnh Gia Định (nay trực thuộc Thànhphố hồ nước Chí Minh). Ông xuất thân trong mái ấm gia đình nhà nho, phụ vương là Nguyễn Đình Huy, fan Thừa Thiên (nay là quá Thiên – Huế), vào Gia Định làm thư lại trên dinh Tổng trấn Lê Văn Duyệt. Ở đây, Ông mang bà Trương Thị Thiệt làm vợ thứ, sinh ra Nguyễn Đình Chiểu. Năm 1843, Nguyễn Đình Chiểu đỗ tú tài trên trường thi Gia Định. Năm 1846, ông ra Huế học, sẵn sàng thi tiếp trên quê cha, tuy thế lúc sắp vào trường thi thì nhận ra tin người mẹ mất, cần bỏ thi trở về Nam chịu đựng tang (1849). Dọc con đường về, Nguyễn Đình Chiểu bị đau nhức mắt nặng nề rồi bị mù. Không mệnh chung phục trước định mệnh oan nghiệt, Nguyễn Đình Chiểu về Gia Định mở trường dạy học, bốc thuốc chữa bệnh cho dân, và tiếng thơ Đồ Chiểu cũng bước đầu vang khắp miền Lục tỉnh.- (1) hối Trai : cái phòng tối. Sau khi bị mù, Nguyễn Đình Chiểu Nguyễn Đình Chiểu new lấy thương hiệu hiệu này.56 lúc giặc Pháp tiến công vào Gia Định (1859), người trí thức yêu nước Nguyễn Đình Chiểu đã đứng vững trên đường đầu của cuộc nội chiến chống ngoại xâm, cùng những lãnh tụ nghĩa quân bàn mưu tính kế đánh giặc cùng sáng tác gần như vần thơ cháy rộp căm hờn, sôi Ý chí chiến đấu. Phái mạnh Kì mất, ông nghỉ ngơi lại cha Tri (Bến Tre). Thực dân Pháp kiếm tìm mọi cách dụ dỗ, mua chuộc, tuy vậy ông khảng khái từ chối tất cả, duy trì trọn tấm lòng thuỷ chung son fe với nước với dân cho tới hơi thở cuối cùng.II – Sự NGHIÊPTHỨWẫN 1. Phần nhiều tác phẩm chínhNguyễn Đình Chiểu là trong những nhà thơ trước tiên ở phái nam Kì sáng sủa tác đa phần bằng chữ Nôm. Cuộc đời sáng tác của ông chia làm hai giai đoạn, trước và sau khi thực dân Pháp xâm lược. Ở quy trình tiến độ đầu, ông viết nhị truyện thơ dài: Truyện Lục Vân Tiên và Dương từ bỏ – Hà Mậu, đều nhằm mục tiêu mục đích lan tỏa đạo lí có tác dụng người. Đến quá trình sau, thơ văn Nguyễn Đình Chiểu là lá cờ đầu của văn thơ yêu nước phòng Pháp nửa cuối ráng kỉ XIX với đa số tác phẩm xuất sắc về cả nội dung tứ tưởng, cảm tình và thẩm mỹ như Chạy giặc, Văn tế nghĩa sĩ phải Giuộc, Văn tế Trương Định, Thơ điếu Trương Định, Thơ điếu Phan Tòng, Văn tế nghĩa sĩ trận vong Lục tỉnh, Ngư Tiềuy thuật vấn đáp (còn điện thoại tư vấn là Ngư Tiều vấn đáp nho y diễn ca, một truyện thơ dài). Bằng ngòi bút, Nguyễn Đình Chiểu đang suốt đời chiến đấu không stress cho đạo đức, chủ yếu nghĩa, cho tự do tự vày của dân tộc: Chở từng nào đạo thuyền không khẳm, Đâm mấy thằng gian cây bút chẳng tà.(Dương từ – Hà Mậu) 2. Câu chữ thơ văn – Lí tưởng đạo đức, nhân nghĩa: Nguyễn Đình Chiểu viết Truyện Lục Vân Tiên nhằm mục tiêu mục đích truyền dạy dỗ những bài học về đạo làm bạn chân chính. Đạo lí làm tín đồ của Nguyễn Đình Chiểu mang ý thức nhân nghĩa của đạo Nho, nhưng lại rất đậm đà tính quần chúng. # và truyền thống lịch sử dân tộc. Phần nhiều mẫu tín đồ lí ởng trong thành công là hầu hết gười sống hậu, thuỷ chung, biết gìn dữ gìn nhân bí quyết thẳng ngay, cao cả, dám chống chọi và tất cả đủ sức khỏe để thành công những quyền lực bạo tàn, cứu nhân độ thế: “Tôi xin ra sức anh hùng – Cứu người cho ngoài lao đao buổi này”. – Lòng yêu thương nước, yêu đương dân: lúc cuộc chiế L- –1 ܢܝ- ܠܭܰ ủa thực dân Pháp nổ ra, tù -a- – – – g d t 王i là lòng yêuA-l- Arl: A- – -a- -a: 1_ ܢ ܦ ܓܒ* ochiến đấu giữ nước buổiấy. Thơ văn yêu nước phòng Pháp của Nguyễn Đình Chiểuo57ܐ -L – ܐ- ܠ – -A. All llll-l lial l 1- ܕ -1 : -L va y s-i ticứu nước của nhân dân ta, đôi khi nhiệt liệt biểu dương những nhân vật nghĩa sĩ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ܫ- – ܫ ܦ ܦ ܫ – ܫ – ܐܒđã chiến đấu, hi sinh bởi vì Tổ quốc. Ông onhân dân (Chạy giặc, Văn tếng} ận vong Lục tỉnh), ông lên án hầu hết kẻ chuẩn bị sẵn sàng – a A -l. — a 1- ܂dAdi Jhình tAir ra Tây. Ông ngợi Trương 茎 ܐ Lܬ ܢܝ ܢ – Lܬܝ ܓܝ ܢܝܓܝ ܢܚܫܥܝܬܝܝ ܥܝ ܬܥܝܧܝ ܂ܢ ܢĐịnh, Phan Tòng of -o o gVì đại suy nghĩ ܠܫܬ ܢܝ ܬta’ l- 1زمرہ la -la. Li lA. 1- 26 1 ܫܓܬܚ- ܓ݁ܝ ܝܬܝ-A – a l:A- 4A. Aot o o — – ܐܫ ܬܝܢܝ ܕܐܒ ܥL- Jܫ ܫܝܢܝ ܥL- L-=حد — – – –L-=گھ tiền”); theo bụng dân đề nghị chịu tướng tá quân phù”, phụ trách một vai khổn ngoại”” (Văn tế — a– a a —. Illasuốt đời cui cút làm ăn, do mến nghĩa làm cho quân chiêu mộ, đánh giặc với ý chí: “Thà hác nhưng đặng câu địch khái, về theo tổ phụ cũng Vinh… Thác cơ mà trả sông núi rồi nợ,- – – གལ། ། ། །ཁ་ཁ། ཁ… gđề l ” ghĩ ần Giuộc) ngay lập tức ܪܵ- ܢܚܬܥܝ ܓLܥ- ܊ ویر A – — – ے thất bại, dân tộ – gb — ܵ – – K Nhân Sư, bạn thầy thuốc tốt trong NgưTiềuy t} ấn đáp, dẫu không thể làm cái gi để cú s-L – Lala. All a a le. ܠ ܢ ܕ al …همه — – – ماه دیده محمد. همه گور – 1- L ہے۔ –طا۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ -L-۔۔۔۔۔۔ گدcao cả: “Dù đui nhưng giữ đạo đơn vị Còn hon gồm mắt ông phụ vương không thờ”. 3. Nghệ thuật và thẩm mỹ thơ vănVề nghệ thuật, thơ văn Nguyễn Đình Chiểu có nhiều đóng góp quan liêu trọng, tốt nhất là văn vẻ trữ tình đạo đức. Vẻ rất đẹp của thơ văn ông không phát lộ rực rỡ tỏa nắng ở hình thức mà tàng ẩn trong tầng sâu của cảm xúc, suy ngẫm. Bút pháp trữ tình bắt đầu từ cõi trung ương trong sáng, nhiệt độ thành, đầy tình cảm thương bé người trong phòng thơ, lúc nào cũng nồng đậm tương đối thở cuộc sống, trường đoản cú nó đã tạo ra sức rung đụng mãnh liệt sâu xa. Đặc biệt, thơ văn Nguyễn Đình Chiểu còn khôn cùng đậm đà sắc thái phái nam Bộ. Mọi cá nhân dân phái mạnh Bộ đều sở hữu thể phát hiện mình ở các nhân đồ của ông, từ bỏ lời ăn uống tiếng nói mộc mạc, bình dị đến tâm hồn nồng nhiệt, hóa học phác, biện pháp cư xử khoáng đạt, hồn nhiên. Lối thơ thiên về kể trong các truyện của ông cũng mang màu sắc diễn xướng rất thịnh hành trong văn học dân gian nam giới Bộ.Đó là số đông yếu tố cơ bản tạo đề xuất giá trị thẩm mĩ rực rỡ của thơ văn Nguyễn Đình Chiểu. Truyện Lục Vân Tiên, Văn tế nghĩa sĩ đề nghị Giuộc,… xứng danh là hồ hết tác phẩm xuất nhan sắc của văn học nước ta cuối thời trung đại.M * 。 பட ே – – – – -a- – – (2) tướng mạo quân phù:ấn tín của tướng mạo lĩnh. 3) Кhб. 1ܐܫܬܥܝ ܬ ܡܬܝܗ- ܬܥܬ܀ 7 ܗܝܕܘܗܝ ܓ( o— — o b58Đã rộng một nắm kỉ trôi qua, giờ thơ Đồ Chiểu vẫn ngân vang giữa cuộc đời. Tăm tiếng nhà al gN — e gbå ghệ d ܐ phương pháp cao đẹp cùng những góp sức lớn lao của ông mang đến văn học tập nước nhà.HƯỨNG DẫN học tập BằI 1. Nêu gần như nét chính về cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu. Anh (chị) cảm nhận thâm thúy điều gì qua cuộc sống nhà thơ? 2. Mày mò giá trị thơ văn Nguyễn Đình Chiểu: -Dựa vào đều đoạn trích sẽ học về Truyện Lục Vân Tiên (ở lớp 9 và lớp 11), hãy cho thấy lí tưởng đạo đức nghề nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu được xây dựng đa số trên cửa hàng tình cảm nào. – ngôn từ trữ tình yê Nguyễn Đình Chiểu ?Tác độ — – – – – – ܢ موg thực dâ Pháp مهم ..كمهم معهم. ဂုံး گر o -ܖ đương thời ? – theo ông (chị), sắc thái phái mạnh Bộ rất dị của thơ văn Nguyễn Đình Chiểu thể hiện ở phần nhiều điểm nào ?3”. Cùng với những kỹ năng và kiến thức đã học về nguyễn trãi và Nguyễn Đình Chiểu, anh (chị) cảm nhận được điều gì gần gũi về tư tưởng nhân nghĩa giữa hai công ty thơ này ? Hãy trình diễn ý con kiến của mình.GHI NHỞCuộc đời Nguyễn Đình Chiếu là một tấm gương trong sáng, cao đẹp nhất về nhân cách, nghị lực và ý chí, về lòng yêu nước, yêu mến dân và thái độ kiên trung, quật cường trước kẻ thù. Thơ văn ông là một trong những bài ca đạo đức, nhân nghĩa, là tiếng nói của một dân tộc yêu nước chứa lên từ trận đánh đấu chống quân xâm lược, là thành tựu thẩm mỹ Xuất sắc sở hữu đậm dung nhan thái phái mạnh Bộ.LUYÊN TậP căn cứ vào những kỹ năng và kiến thức đã học tập về Nguyễn Đình Chiểu và những tác phẩm của fly —— à – Lܧ – ܧ ܢ:- L- –“) — — L- ܫ ܥL- –ܢܖ” Diệu: “Cái ưuñino to ái so với người lao động, sự kính mến họ là một điểm sáng của trọng điểm hồn Đồ Chiểu”(1) ?fly the J- r—– rs– – e. — ras— li volu al– — so. 1جریر۔۔۔۔nghệ thuật, NXB công nghệ Xã hội, Hà Nội, 1973.PHÂN HAI: TÁc PHẩMTIÊU DẫNVăn tế nghĩa sĩ nên Giuộclà bài xích văn Nguyễn Đình Chiểu viết theo yêu ước của Đỗ Quang, tuần bao phủ Gia Định, nhằm tế đều nghĩa sĩ đã hi sinh trong trận đột kích đồn quân Pháp ở phải Giuộc tối 16–12–1861. Nghĩa quân giết mổ được tên quan nhì Pháp và một vài lính nằm trong địa, quản lý đồn nhị ngày rồi bị bội phản công cùng thất bại. Nghĩa quân hi sinh khoảng tầm 20 người. Vào bối cảnh trận chiến đấu không cân sức rất nhiều ngày đầu kháng Pháp, lúc toàn dân tộc bản địa đang quyết một lòng thà bị tiêu diệt vinh còn hơn sống nhục, sự hi sinh vày đại nghĩa này quả tất cả sức động viên và khích lệto lớn. Vị thế, bài bác văn ngay chớp nhoáng được ca ngợi khắp nơi trong nước, làm cho xúc đụng lòng người. Có thể nói rằng lần đầu tiên trong văn học tập dân tộc, tín đồ nông dân nghĩa sĩ phòng ngoại xâm đã làm được dựng một bức tượng phật đài thẩm mỹ và nghệ thuật bất tử.Văn tế là 1 trong những loại văn thường gắn với phong tục tang lễ, nhằm bày tỏ lòng nhớ tiếc thương so với người đang mất. Văn tế thông thường có hai câu chữ cơ bản: đề cập lại cuộc đời, công đức, phẩm hạnh của fan đã qua đời và đãi đằng nỗi đau thương của tín đồ sống trong tiếng phút vĩnh biệt. Âm hưởng phổ biến của bài xích văn tế là bi thương, tuy thế sắc thái biểu cảm sinh sống mỗi bài rất có thể khác nhau. Có bài xích chỉ thuần tuý là 1 tiếng khóc (Văn tế Trương Quỳnh Như của Phạm Thái) nhưng cũng có bài mang tính sử thi bi thiết (Vân tế nghĩa sĩ phải Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu, Văn tế Phan Châu Trinh của Phan Bội Châu). Đặc biệt, bao gồm khi văn tế còn được viết một trong những hoàn cảnh khác, nhằm mục đích không giống (ví dụ Tú Xương có tác dụng Văn tếsống vợ với giọng hài hước, dí dỏm, hay các nhà văn phương pháp mạng sau này rất có thể làm văn tế đàn thực dân, đế quốc để đả kích, châm biếm). Văn tế rất có thể được viết theo nhiều thể: văn xuôi, thơ lục bát, tuy vậy thất lục bát, phú,… (Bài văn tế này viết theo thể phú Đường luật, gồm vần, tất cả đối). Giọng điệu văn tế nói chung là lâm li, thống thiết, sử dụng nhiều thán từ và các từ ngữ, hình ảnh có giá trị biểu cảm mạnh. Bố cục tổng quan của bài bác văn tế thông thường có bốn đoạn: đoạn bắt đầu (lung khởi) luận bình thường về lẽ sinh sống chết, thường xuyên khởi xướng bằng những từ bỏ Thương ôi! Hỡi ôi!; đoạn vật dụng hai (thích thực) đề cập công đức, phẩm hạnh, cuộc đời của fan đã khuất, thường bước đầu bằng nhiều từ ghi nhớ linh xưa; đoạn thứ tía (ai văn) tạo nên niềm mến tiếc so với người vẫn chết; đoạn thứ tư (kết) thổ lộ lòng nuối tiếc thương với lời cầu nguyện của bạn đứng tế.WẫN BÁN Hỡi ôi! Súng giặc đất rền; lòng dân trời tỏ.Mười năm công tan vỡ ruộng, không ắt còn danh phất như phao ; một trận nghĩa tấn công Tây, song mất giờ vang như mõ”.(1) Nghĩa sĩ: người có chí khí, ko quản ngại mất mát vì việc nghĩa như cứu vãn người, cứu nước. đề xuất Giuộc: nay thuộc tỉnh Long An.(2) Cả câu này ý nói:Mười năm làm cho ruộng, chưa chắc đã được ai nghe biết tên tuổi; một trận nghĩa đánh Tây, tuy hi sinh nhưng lại tiếng thơm còn mãi.60Nhớ linh (1}xưa : Cui cút làm ăn; toan lo nghèo khó”. Chưa quen cung ngựa, đâu tới trường nhung”; chỉ biết ruộng trâu, sống trong làng mạc bộ4. Vấn đề cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn quen thuộc làm; tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, mắt trước đó chưa từng ngó. Giờ đồng hồ phong hạc” phập phồng rộng mươi tháng, trông tin quan như trời hạn trông mưa; mùi hương tỉnh chiên”) bám vá” đã cha năm, ghét thói mọi” như công ty nông ghét cỏ. Bữa thấy bòng bong” che trắng lốp, hy vọng tới ăn uống gan; ngày coi ống khói chạy black sì, mong ra gặm cổ. Một mọt xa thư00 vật sộ, há đểai chém rắn xua hươu”}}}; nhì vầng nhật nguyệt chói loà, đâu dung bầy treo dê chào bán chó. Như thế nào đợiai đòiai bắt, phen này xin ra mức độ đoạn kình(12); chẳng thèm trốn ngược trốn xuôi, chuyến này dốc ra tay cỗ hổ (13).(1) Linh: linh hồn; ở chỗ này chỉ tín đồ đã chết. (2) Cui cun cút (côi cút): bơ vơ, không nơi nương tựa. Cả câu ý nói âm thầm, lặng lẽ làm nạp năng lượng mà vẫn n(3) trường nhung: nơi tập trận, luyện võ.(4) làng bộ: chỉ làng xóm, có bản chép là làng mạc hộ(5) Phong hạc: rước ở LLS SA A SqS qqSS L ST q qqq LL LLL SLLSSS SSAS ASSAA Sqqqqq Sqqq S A SqqS S qq L S q S SLS S Sq ASqS hỉ sư hồi hôn lo lắnơ ܫ ܚ — ܫ ܚ – ܐܦ ܚܠܐ ܀ – – ܫܝܠܐ ܚ ܢܝ ܚ ܢܝ ܬ ܢl L ܫܥܬܐ – ܚܬܐ. O – – – – – -o này chỉ có nghĩa là tin kẻ thù đến.(6) Miu i ri ri i ri h hôi, ở chỗ này chỉ thực dân Pháp(7) dính vá: làm bẩn thỉu bẩn, dây dính bậy bạ.(8). Th hực dân Pháp)(9) Bòng bong: vải đậy nắng, vi buồm bên trên boong tàu.1. () Xa டட . . . Xa đồng quỹ, thư đồng văn ghī o độ dài, sách viết cùng một lối chữ), ý chỉ một tổ quốc độc lập, gồm chủ quyền– – – – – – Tổ) chém rắn, dựng cờ nghĩa, hủy diệt nhà Tần — – Te 1 frá uvá na 1. اگر ۔۔4ر ۔۔ کرس۔۔۔۔۔4ے..!! * – — — ܦ – – – – – ato – – – – – — it –lăng ư !2) — — ܬܐ Lܝ . ܬܰܘܗܝ ܐܬܝܥܝ-1 ܓ1ܓܝܬܝ – La(13). Bộ hổ:bắt hổ. Đoạn kình, cỗ hổ:ý thổ lộ sức hủy hoại giặc.61Khá yêu quý thay! Vốn chẳng phải quân cơ quân vệ0), theo dòng?) ở bộ đội diễn binho); chẳng qua là dân ấp dân lân, mến nghĩa làm cho quân chiêu mộ“”. Mười tám ban võ nghệ, nào hóng tập rèn; chín chục trận binh thư, không chờ bày bố. Quanh đó cật”5) có một manh áo vải, nào đợi mang bao tấu”6), bầu ngòi”; vào tay gắng một ngọn tầm vôngo), đưa ra nài tìm dao tu(9), nón gõ (10). Hoả mai(}}) đánh bằng rơm bé cúi (12), cũng đốt xong nhà dạy đạo kia; gươm đeo dùng bởi lưỡi dao phay, cũng chém rớt đầu quan nhị nọ. Chi nhọc quan quản ngại gióng trống kì trống giục, đánh đấm rào lướt tới, coi giặc cũng giống như không; nào hại thằng Tây bắn đạn nhỏ tuổi đạnto, xô củ g vào, quyên sinh nh chẳng có. Kẻ đâm ngang, người chém ngược, khiến cho mã tào) maní04) hồn kinh; đàn hè trước, lũ(15}ó sau, trối kệ tàu sắt16 tàu đồng súng nổ. Óli ! đều lăm lòng nghĩa thọ dùng; đâu biết xác phàm” vội vàng bỏ.(1) Cơ, Lệ: những loại đơn vị chức năng quân nhóm thời phong kiến. (2) Theo dòng: theo dòng dõi thân phụ ông. (3) Diễn binh: rèn luyện việc binh.ị mời • tế bào • mong tìmà • lúc nàu đang dựng cờ nghĩa, chỉ gh ân tấn công Pháp. Nl tự nguyện gia nhập nghĩa quân. (5). Cậf:lưng. (6). Bao tẩu: bao đựng dao, mã tấu. (7) bầu ngòi: bao đựng dung dịch đạn, ngòi nổ.(8) Tå ột, hết sức cứng, rứa cho vũ khí.(9) D. Một số loại dao lưỡi dài, sắc đẹp bén, o lưng, dùng để làm đốn cây, giết mổ giặc. (10) Nón gõ: nón team của lính ngày xưa. (11). Hoả mai: mỗi nhóm lửa, trang bị làm bởi vật nhạy bắt lửa; thường dùng làm châm ngòi nổ đến một các loại súng cổ (súng hoả mai). (12) R – – ܓ — — ܒ — — ܒ ܢܝ (13) Ma tid) (nh ếng Ma-lai-xi-a: }:lính cảnh sá (14) phi ܠ܂ l. – . L. L tuli líp pi la A. (15) Bọn, lũ: chỉ những người, không có ý khinh thường thị. (16). Có phiên bản chép là tàu thiếc. (17). Xác phàm: xác của con bạn trần tục.a- – – – – ..- – – – – – – A – Lolai II- eli rMột vững chắc sa trường rằng chữ hạnh”), nào xuất xắc da ngựa bọc thâyo”; trăm năm địa ngục ấy chữ quy(3), nào chờ gươm hùm treo mộto). Đoái sông đề nghị Giuộc, cỏ cây mấy dặm sầu giăng; nhìn chợ trường Bình 5), già trẻ hai hàng luỵ nhỏ. Chẳng nên án giật án gian đày tới, nhưng mà vi binh đánh giặc đến cam tâm; vốn không giữ lại thành duy trì luỹ quăng quật đi, mà hiệu lực thực thi hiện hành theo quân đến đáng số(6). Tuy vậy nghĩ rằng: Tấc khu đất ngọn rau củ ơn chúa, tài bồi” cho nước nhà ta; đĩa cơm manh áo sinh hoạt đời, mắc mớ đưa ra ông thân phụ nó. Bởi vì ai khiến cho quan quân nặng nề nhọc, ăn tuyết nằm sương; bởi vì ai xui đồn luỹ tan tành, xiêu vẹo mưa ngã gió. Sinh sống làm bỏ ra theo quân tả đạo’o), quăng vùa hương”, xô bàn độc”), thấy lại thêm buồn; sống làm chỉ ở lính mã tà, phân tách rượu lạt, gặm bánh mì, nghe càng thêm hổ. Thà thác mà đặng câu địch khái(11), về theo tổ phụ(12) cũng Vinh; rộng còn mà chịu đựng chữ đầu Tây, sinh hoạt với man diff3) vô cùng khổ.(1) Hạnh: may mắn.-gặp may mắn, ai ngờ đã bắt buộc hi sinh. O(3) Quy: về ghĩa là — Ti- iết lí đạo Phật, sống là gửi, thác là ễ (sinh kí, tử quy)(4) Gươm hùm treo mộ: theo tích cổ Trung Quốc, một nghĩa sĩ thời Chiến quốc khi chết đã dặn la-l ܓ ܥܝܢܝ ܫܝ ±aܝ ܓܩas(5) Chợ trường Bình: thuộc đề nghị Giuộc.(6) Vĩ binh: có tác dụng lính. Hiệu lực: tại đây hiểu là rất là l ả câu ý ẳng phải vì mắc tộ4. 12.- 1.1. A. 1 a.(7) Tài bồi: vun đắp, vun trồng. Cả câu ý nói: Tấc đất, ngọn rau số đông là ơn vua (bao đời) vun đắp cho nước nhà ta; đĩa cơm manh áo của ta, mắc mớ gì mang lại ông cha chúng nó (mà chúng nó chiếm đi).(8) Tả đạo: lãnh đạo Thiên Chúa, nói ܫܶ ܦܝ ܕܝ ܘܝܥ ܢ¬± ܐ ܫ ܢܝ ܢ ܕ — ܕ — ܕ ܢ lược Việt Nam, thực dân tle 4ھ ۔۔۔ 4۔ -۔ھ lơi dung đạo Thiên Chúalar atܢܝ ܥ – ܦ ܢL ܚܐܫ ܐܝ ܧ 6 phân tách A =ls & \ +&\ + – – –۔۔ – A l – A nên đã chủ trương bài xích xích da၀ Thiên Chúa. (9) Vùa hương: bình l — 1-۔ھ– (10). Bàn độc: bàn thờ, (11). Địch khái: tỉnh thần, ý chí chống kẻ thù. (12) Tổ phụ: ông nội, ở đây chỉ tổ tông nói chung. (13). Man di: chỉ thực dân Pháp.Ôi thôi thôi!Chùa Tông Thạnh(} năm canh ưngo) đóng góp lạnh, tấm lòng son gửi lại trơn trăng rằm; đồn Lang Sao) một tự khắc đặng trả hờn, tủi phận bội bạc trôi theo dòng nước đổ4Đau đớn bấy!Mẹ già ngồi khóc trẻ, ngọn đèn khuya leo lắt trong lều; não nuột thay! vợ yếu chạy tìm chồng, cơn bóng xế dật dờ5) trước ngõ.Ôi!Một trận khói tan, ngàn năm tiết rỡ6). Binh tướng nó hãy đóng góp sông Bến Nghé, ai tạo sự bốn phía mây đen; ông cha ta còn ở đất Đồng Nai, ai cứu đặng một phường nhỏ đỏ”. Thác nhưng trả nước nhà rồi nợ8), danh thơm đồn sáu tỉnh giấc chúngo) hầu như khen; thác cơ mà ưng” đình miếu để thờ, tiếng tức thì trải muôn đời ai ai cũng mộ. Sống tấn công giặc, thác cũng đánh giặc, vong linh theo giúp cơ binh, muôn kiếp nguyện được trả thù kia; sinh sống thờ vua, thác cũng thờ vua, lời dụ(}}) dạy vẫn rành rành, một chữ nóng (12) đủ đền công đó. Nước mắt nhân vật lau chẳng ráo, thương vì chưng hai chữ thiên dân; cây hương nghĩa sĩ thắp thêm thơm, cám do một câu vương vãi thổ03). Hỡi ôi thương thay! . Tất cả linh xin hưởng. SS (Theo Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu, NXB Văn học Giải phóng, TP. Hồ nước Chí Minh, 1976) (1) miếu Tông Thạnh ản chép là Tôn Thạnh, kia ܀ – L- … — ܼܧ — ܫܶ¬ܐ ܚܫ¬ ± . đã thực hiện làm căn cứ chống giặc. (2) Ung: phải, chịu. ) Đồn L tillang-x Giuộc. (4) Tüi – — z = –rñno – hrn ru1t luui – hori 子 ۔۔۔۔۔۔۔۔ o o(3 o gsa:gọi tắt từ phường binh Pháp đóng ở vị trí kia chợ buộc phải JAG J. A – — (5) Dậ ý nói l . – (6) huyết rỡ: lừng danh rạng rỡ. (7) bé đỏ: đứa con trẻ ịnh ròn đñ hỏn